Kolana szpotawe to problem, który dotyka wiele osób, wpływając na ich codzienne funkcjonowanie i jakość życia. Znane również jako krzywe kolana, schorzenie to charakteryzuje się nieprawidłowym ustawieniem kończyn dolnych, gdzie kolana oddalają się od siebie, a kostki stóp zbliżają. Konsekwencje tego stanu mogą być poważne, prowadząc do trudności w poruszaniu się i zwiększonego ryzyka rozwoju chorób zwyrodnieniowych stawów.

W tym artykule przyjrzymy się bliżej temu zagadnieniu, omawiając główne przyczyny powstawania kolan szpotawych oraz metody ich diagnostyki. Przedstawimy również dostępne opcje leczenia, w tym fizjoterapię i rehabilitację, które odgrywają kluczową rolę w łagodzeniu objawów i poprawie stanu pacjentów. Zrozumienie tego schorzenia jest ważne zarówno dla osób dotkniętych problemem, jak i dla specjalistów zajmujących się zdrowiem układu ruchu.

Czym są kolana szpotawe?

Definicja

Kolana szpotawe, znane również jako genu varum, to wada kończyn dolnych charakteryzująca się nieprawidłowym ustawieniem podudzia względem uda. W tym przypadku kości udowa i piszczelowa odchylają się w kierunku zewnętrznym, powodując, że kolana wyginają się na zewnątrz. Szpotawość kolan to problem, który dotyka wiele osób na całym świecie i ma wpływ na codzienne funkcjonowanie.

Objawy

Główne objawy kolan szpotawych to:

1. Widoczna przerwa między stawami kolanowymi podczas stania z nogami złączonymi i kostkami przylegającymi do siebie
2. Ból i dyskomfort podczas chodzenia
3. Trudności w utrzymaniu równowagi
4. Problemy z wykonywaniem codziennych czynności, takich jak chodzenie po schodach czy uprawianie sportu
5. Przerost w stawach kolanowych
6. Skręcenie kończyn dolnych do wewnątrz w stawach biodrowych
7. Przeprost w stawach kolanowych

Warto zauważyć, że kolana szpotawe uważa się za wadę postawy, jeśli utrzymują się po 7. roku życia.

Różnice między kolanami szpotawymi a koślawymi

Kolana szpotawe często mylone są z kolanami koślawymi, jednak istnieją między nimi istotne różnice:

1. Kierunek odchylenia: W przypadku kolan szpotawych odchylenie stawu kolanowego następuje na zewnątrz, podczas gdy w kolanach koślawych - do wewnątrz.
2. Wpływ na mięśnie: Kolana szpotawe powodują skrócenie mięśni wewnętrznej strony nóg i nadmierne rozciągnięcie mięśni po stronie zewnętrznej. W przypadku kolan koślawych sytuacja jest odwrotna.
3. Ustawienie kości: W kolanach szpotawych kość udowa i piszczelowa tworzą kąt otwarty do wewnątrz, a w koślawych - na zewnątrz.
4. Wpływ na więzadła: Kolana szpotawe powodują rozciągnięcie więzadła pobocznego strzałkowego i skrócenie więzadła pobocznego piszczelowego.

Przyczyny powstawania kolan szpotawych

Kolana szpotawe to problem, który ma wpływ na codzienne funkcjonowanie wielu osób. Przyczyny tego schorzenia są różnorodne i mogą wynikać z czynników genetycznych, środowiskowych oraz chorób i urazów.

Czynniki genetyczne

Występowanie kolan szpotawych w rodzinie może wskazywać na genetyczne podłoże tego schorzenia. Badania wykazują, że dziedziczność odgrywa istotną rolę w rozwoju tej wady postawy. Osoby, których rodzice lub rodzeństwo mają kolana szpotawe, mogą być bardziej narażone na wystąpienie tego problemu.

Czynniki środowiskowe

Środowisko, w którym żyje i rozwija się człowiek, ma znaczący wpływ na powstawanie kolan szpotawych. Do głównych czynników środowiskowych zalicza się:

1. Zbyt wczesną pionizację dziecka - wymuszanie wstawania i chodzenia przed naturalnym tempem rozwoju może prowadzić do deformacji kolan.
2. Brak odpowiedniej aktywności fizycznej - siedzący tryb życia i niska aktywność fizyczna przyczyniają się do osłabienia układu mięśniowo-szkieletowego.
3. Nadwagę i otyłość - nadmierne obciążenie kończyn dolnych może powodować nieprawidłowe ustawienie kolan.
4. Niewłaściwe nawyki posturalne - długotrwałe przebywanie w pozycji siadu tureckiego może negatywnie wpływać na ustawienie kolan.
5. Nieergonomiczne umeblowanie - korzystanie z nieodpowiednio dobranych mebli może przyczyniać się do rozwoju wad postawy.

Choroby i urazy

Niektóre schorzenia i urazy mogą być przyczyną powstawania kolan szpotawych:

1. Krzywica - choroba związana z niedoborem witaminy D, prowadząca do nieprawidłowego wzrostu i zniekształcenia kości.
2. Choroba Blounta - zaburzenie rozwoju kości podudzia, powodujące deformację i ustawienie podudzi na zewnątrz.
3. Dysplazje kostne - nieprawidłowości w rozwoju tkanki kostnej.
4. Mnogie wyrośla chrzęstno-kostne - mogą wpływać na nieprawidłowy wzrost kości.
5. Choroby nerek - niektóre schorzenia nerek mogą prowadzić do zaburzeń metabolizmu kości.
6. Wrodzona łamliwość kości - zwiększona podatność na złamania może przyczyniać się do deformacji kolan.
7. Urazy - nieprawidłowo zrośnięte złamania lub uszkodzenia stref wzrostowych mogą prowadzić do asymetrycznej szpotawości.

Warto zaznaczyć, że kolana szpotawe u dzieci do 2. roku życia są uważane za fizjologiczne i nie wymagają leczenia. Jednak w przypadku utrzymywania się tej wady po 7. roku życia lub wystąpienia jednostronnej szpotawości, konieczna jest konsultacja lekarska i dokładna diagnostyka.

Diagnostyka kolan szpotawych

Diagnoza kolan szpotawych opiera się na kompleksowym badaniu, które obejmuje kilka kluczowych etapów. Proces diagnostyczny ma na celu określenie stopnia deformacji oraz jej przyczyn, co jest niezbędne do podjęcia odpowiedniego leczenia.

Badanie fizykalne

Badanie fizykalne stanowi podstawę diagnostyki kolan szpotawych. Lekarz przeprowadza dokładny wywiad medyczny, pytając o rozwój pacjenta, sposób odżywiania oraz występowanie podobnych deformacji w rodzinie. Następnie ocenia postawę pacjenta, zwracając szczególną uwagę na ustawienie kończyn dolnych.

Podczas badania klinicznego pacjent jest badany w pozycji leżącej, co umożliwia ocenę wielkości odchylenia oraz profilu skrętnego kości piszczelowej. Lekarz mierzy kąt odchylenia za pomocą goniometru. Ważne jest, aby zwrócić uwagę na symetrię deformacji, ponieważ kolana szpotawe zwykle charakteryzują się obustronną i symetryczną krzywizną.

Badania obrazowe

Badania obrazowe odgrywają kluczową rolę w diagnostyce kolan szpotawych. Najczęściej wykonywane jest zdjęcie RTG całych kończyn dolnych na stojąco w projekcji AP (przednio-tylnej). To badanie umożliwia ocenę odchylenia stawu kolanowego od osi mechanicznej kończyny.

Na zdjęciu RTG lekarz analizuje oś mechaniczną kończyny, która powinna przebiegać od środka głowy kości udowej do środka kości skokowej. W prawidłowych warunkach linia ta powinna przechodzić przez środek wyniosłości międzykłykciowej, określającej środek stawu kolanowego w płaszczyźnie czołowej.

Badanie RTG pozwala również na dokładne określenie stopni szpotawości oraz lokalizacji deformacji w kończynie. W niektórych przypadkach umożliwia rozpoznanie konkretnych schorzeń, takich jak choroba Blounta.

Ocena kąta szpotawości

Kluczowym elementem diagnostyki jest pomiar kąta szpotawości. U mężczyzn kąt Q powinien wynosić powyżej 10 stopni, a u kobiet powyżej 15 stopni. Dodatkowo, ocenia się kąt między szyjką a trzonem kości udowej, który nie powinien przekraczać 127 stopni.

Warto zaznaczyć, że niewielkie odchylenia osi mechanicznej kończyny poniżej 1 cm nie są uważane za patologiczne. Jednak w przypadku utrzymywania się szpotawości powyżej drugiego roku życia, może być konieczne rozważenie leczenia operacyjnego.

Diagnostyka kolan szpotawych wymaga kompleksowego podejścia, łączącego badanie fizykalne z zaawansowanymi technikami obrazowania. Prawidłowa diagnoza ma wpływ na wybór odpowiedniej metody leczenia, która może obejmować zarówno tradycyjne metody, jak i nowoczesne techniki chirurgiczne.